تعصب ایرانی استرالیایی

صدای استرالیا – آیدین جواهریان در مطلبی با عنوان ” تعصب ایرانی استرالیایی” در وبلاگ خود نوشته است: در تعریف تعصب گفته شده تعصب یک باور یا رفتار است که با حرارت بی‌چون و چرا، برای تمام اهداف با موضوعات مختلف، انجام می شود. تعریف دقیقتر و موجزتری فیلسوف جرج سانتایانا از تعصب ارائه کرده. او تعصب را اینچنین تعریف کرده‌است: «تلاش خود را مضاعف کردن وقتی هدف را فراموش کرده‌اید». در این فرایند فرد دچار تعصب را متعصب می نامند. او معمولا استانداردهای بسیار سخت و آستانه تحمل پایین برای آرا و نظرهای مخالف دارد.

در همه جغرافیای جهان کم و بیش افراد متعصب و دیدگاههای متعصبانه یافت میشود. درباب اینکه چرا و چگونه احتمالا تعصب در خاورمیانه قویتر و بیشتر از سایر نقاط جهان بچشم می آید نظرات و تئوری های متفاوت جامعه شناسانه به تفضیل بیان شده. از شرایط جغرافیایی مثل کم آبی و نگاه به آسمان برای بارش باران گرفته تا شرایط تاریخی و پرستش یک خدای واحد (برخلاف ادیان آسیایی و یونان باستان) اما آنچه مسلم است بدون تردید خاورمیانه جز نقاط متعصب جهان بوده و کشور عزیز ما ایران نیز از این قاعده کلی مستثنا نیست.

تعصب در اشکال و شاخه های مختلفی بروز و ظهور میکند از تعصب مذهبی گرفته تا تعصب بر سر سنتها، تعصب بر سر ملیت (ناسیونالیسم)، تعصب ورزشی، و از همه مهمتر تعصب بر سر ناموس و تعصب نژادی (نژاد پرستی) فارغ از اینکه تعصب خوب وجود دارد یا خیر، باید پذیرفت ذهن متعصب نمیتواند قضاوت عادلانه ای داشته باشد و همواره گرفتار حب و بغض ها و پیش قضاوتها است. همچنین بنظر میرسد تعصب موتور محرک و انرژی بخش بسیاری از کنشها و واکنشهای اجتماعی از زمان دنیای قدیم تا به جهان امروز بوده و هست. تعصب مذهبی یا ملی عامل روانی بروز جنگهاست. دولتها با دامن زدن به این گونه تعصبات در غالب ناسیونالیسم و تحقیر فرهنگها و ادیان آنسوی مرز، ذهن مردم خود را همواره آماده دفاع (بخوانید حمله !) نگه میدارند. همچنین با توسل به تفاوتهای فرهنگی و بر کشیدن ارزشهای مذهبی متعصب گونه سعی در تحریک توده مردم به جنگ مذهبی داشته و دارند. شاهد مثال بارز این مطلب، تقویت جنگهای مذهبی در خاورمیانه و شمال آفریقا در دهه‌های اخیر می‌باشد.

در میان، مهاجرین هم از این همه تعصب بی نصیب نیستند. در میان آنها که از کشورهایی با فرهنگ متعصبانه مهاجرت کرده اند، انواع تعصب یافت میشود. مثلا در ورژن ایرانی میتوان به متعصبین مذهبی تندرو و متعصبین ملی گرا و بعضا سلطنت طلب که عاشق تاریخ ایران باستان هستند، اشاره کرد که معمولا نژاد پرستی عریانی نسبت به اعراب دارند.

اما این پایان کار نیست دسته سومی وجود داشته و دارند که از دو نوع تعصب یاد شده خسته بوده و معتقد هستند. عامل فقر فرهنگی جوامع جهان سوم همین دو نوع تعصب هست. و درست بخاطر فرار از تعصب مذهبی و بعضا ملی است که رنج مهاجرت را بر جان خریده و از وطن و خانواده جدا شده اند. این طیف از مهاجرین که به جرات اکثریت قریب به اتفاق مهاجرین ایرانی ساکن کشورهای غربی را تشکیل میدهند، عمیقا باور دارند ریشه اکثر مشکلات فرهنگی جهان سوم و مخصوصا ایران در نگاه متعصبانه مردم به مذهب،ملیت، ناموس و… است. غافل از اینکه خود این عزیزان متعصبینی سرسخت هستند.

به گفته پزشک و نویسنده آمریکایی الیور هلمز ذهن متعصب مانند مردمک چشم می ماند، هر چقدر که نور بیشتری به آن بتابد، تنگتر می‌شود.

مهاجر ایرانی دلزده از تعصبات مذهبی و ملی با آنکه از نگاه متعصبانه بیزار هست اما بواسطه پرورش یافتن و اجتماعی شدن در جامعه ای متعصب، همواره پتانسیل و استعداد متعصب بودن را داراست. او میداند که تعصب کور مذهبی، ناسیونالیستی و یا تعصب بر سر مسائل ناموسی، می تواند ویرانگر باشد اما از آنجایی که ذهن او با تعصب خو گرفته و بزرگ شده، همواره در جستجوی پدیده ای سلب و ایستا برای تعصب میگردد و در این بین چه چیزی بهتر از تعصب تمام و کمال بر سر شیوه زندگی غربی و دفاع تمام قد از عملکرد سیاسی دولت کشور مقصد !

به عنوان مثال در کشور استرالیا با آنکه بسیاری از احزاب و بخشهای وسیعی از مردم مخالف عملکرد دولت راستگرای استرالیا در برخورد با پناهجویان هستند، همواره شاهد عدم حمایت اکثریت بزرگی از مهاجرین ایرانی از هموطنان در بند در جزایر مانوس و کریسمس آیلند هستیم و یا با آنکه اکثریت قریب به اتفاق مردم استرالیا مانند مردم اروپا مخالف جنگ هستند ما شاهد مهاجرین ایرانی متعصبی هستیم که تمام هم و غم ایشان دفاع از سیاستهای جنگ طلبانه دولت است ! حتی تعصب بر سر لزوم گران و گرانتر شدن هر روزه قیمت ملک در شهرهایی مثل سیدنی یا ملبورن و ابراز خرسندی از این اتفاق و تاکید بر لزوم آن !
سختتر شدن شرایط مهاجرت برای کسانی که قصد مهاجرت دارند و مواردی از این دست که هرگز جامعه استرالیایی آن را اتفاق مبارک و میمونی نمیداند !

بعلاوه تعصب تمام و کمال بر سر پذیرش و بهتر بودن فرهنگ و شیوه زندگی افراد در کشورهای غربی، مورد دیگری از تعصب ایرانیان مهاجر بوده و هست که شرح آن بسیار مفصل بوده و بررسی آن نوشتار جداگانه ای را طلب میکند.

بنظر میرسد در بسیاری از مواقع ذهنی که در جامعه متعصبانه ای پرورش یافته است در مهاجرت نیز همواره جویای تعصب باقی میماند و مستعد نگاه های مطلق و حداکثری است. این نوع نگاه همواره از آخرین فرصتهای دنیای نسبی امروز برای بت سازی بهره میجوید و چشم انتظار یافتن سیاه و سفید است بطوری که از تشخیص طیف وسیعی از خاکستریها، چه در فرهنگ خودی و چه در فرهنگ کشور مقصد باز میماند. آنچه مسلم است تنها جنس تعصب ایرانیان ساکن کشورهای غربی نسبت به ایرانیان داخل مرزها اندکی متفاوت است آن هم نه در همه موارد !

چه بسا بسیاری را بتوان یافت که با همان تعصب جامعه ایرانی درون مرزها بر سر مذهب، ملیت،ناموس و …مهاجرت کرده اند اما تعصب بر سر درستی شیوه زندگی غربی و درستی تمام و کمال سیاستهای کشورهای غربی در قبال مردم خود و سایر نقاط دنیا، نوعی از تعصب است که کمتر بدان پرداخته شده.

آیدین جواهریان