استاد دانشگاه ملبورن برنده جایزه نوبل شیمی شد

صدای استرالیا – ریچارد رابسون، استاد دانشگاه ملبورن به همراه دو دانشمند دیگر، موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ برای تحقیقات خود در زمینه‌ی چارچوب‌های فلزی-آلی (MOF) شد؛ ساختارهای نوآورانه‌ای که روش تازه‌ای برای سازمان‌دهی ماده ارائه می‌کنند و می‌توانند از هوا آب تولید کنند، مواد شیمیایی مضر را از آب جدا کنند و کربن را از جو جذب نمایند.

رابسون پس از اعلام این خبر گفت: بعضی‌ها فکر می‌کردند کارم کاملاً مزخرف است، اما معلوم شد که این‌طور نیست.

او که اکنون ۸۸ سال دارد، گفت قصد دارد موفقیتش را به‌سادگی جشن بگیرد و افزود: در این سن، بیشتر همکاران قدیمی‌ام یا فوت کرده‌اند یا در آستانه آن هستند. روبه‌رو شدن با همه‌ی توجه‌ها و شلوغی‌های بعد از نوبل، کار سختی خواهد بود.

کمیته نوبل اعلام کرد رابسون، سوسومو کیتاگاوا از ژاپن (۷۴ ساله) و عمر یاگی از اردن (۶۰ ساله)، «نوع جدیدی از معماری مولکولی» را توسعه داده‌اند که شامل سازه‌هایی با فضاهای بزرگ درون آن‌هاست و اجازه می‌دهد گازها و مواد شیمیایی از میان آن‌ها عبور کنند.

به گفته‌ کمیته، این چارچوب‌ها می‌توانند برای تبدیل رطوبت هوا به آب در بیابان‌ها، جذب دی‌اکسید کربن، ذخیره گازهای سمی و یا تسریع واکنش‌های شیمیایی به‌کار روند.

نخستین گام در این کشف در سال ۱۹۸۹ توسط رابسون برداشته شد، زمانی که او با ترکیب یون‌های مثبت مس، کریستالی منظم و پر از حفره ایجاد کرد. بعدها کیتاگاوا و یاگی نشان دادند که گازها می‌توانند در این ساختار جریان یابند و چارچوب‌ها از پایداری بالایی برخوردارند.

اولوف رامستروم، عضو کمیته نوبل شیمی، این ساختارها را به کیف جادویی هرمیون گرنجر در مجموعه هری پاتر تشبیه کرد؛ کوچک در ظاهر، اما بسیار بزرگ و پرظرفیت در درون.

رابسون خود را «شیمی‌دانی تنها و وسواسی» توصیف کرده و گفته است که همیشه علاقه‌مند به ریاضیات بوده و احساس می‌کرد «در شیمی درجه‌دو» است. ایده‌ اصلی کشفش زمانی شکل گرفت که با توپ‌های چوبی و میله‌های فلزی در حال ساخت مدل‌های مولکولی بود و به ذهنش رسید که می‌توان مولکول‌های آلی و فلزی را در یک ساختار منظم به هم متصل کرد.

او اما این ایده را ۱۰ سال در ذهنش نگه داشت تا سرانجام آن را عملی کند.

استاد استوارت بَتِن، یکی از شاگردان دکتری سابق رابسون در دانشگاه ملبورن، گفت از سال‌ها پیش منتظر چنین لحظه‌ای بوده است: وقتی نام او را در مراسم نوبل شنیدم، واقعاً هیجان‌زده شدم. او انسانی فروتن و دانشمندی متواضع است که همیشه اجازه می‌دهد کارهایش خودش حرف بزند.

منبع:‌ روزنامه ایج