نگرانی از همکاری دانشگاه‌های استرالیا با محققان ایرانی در حوزه‌های حساس

صدای استرالیا- در پی سرکوب اعتراضات در ایران پس از کشته شدن مهسا امینی، وزیر امور خارجه استرالیا از روسای دانشگاه‌های این کشور خواست که همکاری با نهادهای ایرانی را متوقف کنند؛ درخواستی که به نظر می‌رسد به آن عمل نشده است.

در آوریل ۲۰۲۳، پنی وونگ در نامه‌ای به بیش از ۳۰ نفر از روسا و معاونان دانشگاه‌‌های استرالیا، ضمن تشریح نگرانی‌های دولت استرالیا در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، از این مدیران خواست که همکاری مشترک با نهادهای ایرانی را متوقف کنند.

وی در این نامه نوشت: من از شما می‌خواهم که به دولت بپیوندید تا همکاری‌های موجود با نهادهای ایرانی از جمله دانشگاه‌ها را متوقف کرده و از هرگونه تعامل جدید خودداری کنید.

این درخواست البته بی‌مقدمه صورت نگرفته است. در سال‌های اخیر با تشدید تنش‌های جهانی، دولت‌های مختلفی نسبت به تداوم تحقیقات دانشگاهی با کشورهایی که تهدیدی برای امنیت ملی محسوب می‌شوند، ابراز نگرانی کرده‌اند.

مشخص نیست رهبران دانشگاه‌ها چه پاسخی به درخواست وزیر امور خارجه داده‌اند؛ اما مستندات گاردین نشان می‌دهد که از زمان طرح این درخواست، بیش از ۲۰ مقاله مشترک بین دانشگاه‌های استرالیا و محققان در ایران منتشر شده است.

البته بسیاری از این مقالات در حوزه‌هایی مانند تحقیقات سرطان و انرژی‌های تجدید پذیر بوده که از نظر امنیت ملی کم‌خطر محسوب می‌شوند؛ اما در برخی حوزه‌هایی که دولت آنها را فناوری‌های حساس برای امنیت ملی تلقی می‌کند، مانند هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی نیز تحقیقات مشترکی انجام شده است.

گاردین همچنین در ماه جاری گزارش داده که افراد دانشگاهی استرالیا از جمله افرادی بوده‌اند که در تحقیقات مربوط به هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) با همتایان خود در یکی از دانشگاه‌های ایران همکاری کرده‌اند.

نگرانی بسیاری از دولت‌ها این است که تحقیقات دانشگاهی برای تقویت فناوری نظامی و نظارتی در رژیم‌های سرکوبگر استفاده شود. در ایران نیز تحقیقات انجام شده در دانشگاه‌های دولتی به طور مستقیم به توسعه برنامه‌های هسته‌ای و هواپیماهای بدون سرنشین کشور کمک می‌کند.

کمیته مشترک اطلاعات و امنیت پارلمان استرالیا با انتشار گزارشی در سال ۲۰۲۲، درباره همکاری‌های تحقیقاتی در فناوری‌های حیاتی ابراز نگرانی کرده و به دانشگاه‌ها توصیه کرده بود که در مشارکت‌های تحقیقاتی بین‌المللی در حوزه‌های مذکور احتیاط بیشتری به خرج بدهند.

دانیل راث، مدیر تحقیقات سازمان «متحد در برابر ایران هسته‌ای» (UANI) همکاری‌های دانشگاهی را یک خطر امنیتی می‌داند و می‌گوید: دانشگاه‌های ایران بر اساس اصول پذیرفته شده استقلال دانشگاهی عمل نمی‌کنند.

او می‌افزاید: دانشگاهیان ایرانی توسط رژیم و ارتش در حوزه‌های تحقیقاتی خاص هدایت می‌شوند.

رعنا دادپور، پژوهشگر مهاجرت در دانشگاه جیمز کوک کوئینزلند، به مدت چهار سال در یکی از دانشگاه‌های ایران تدریس کرده و از نزدیک شاهد ارتباط تنگاتنگ این موسسه دانشگاهی با دولت بوده است.

او می‌گوید: آنها (دولت ایران) کنترل مستقیمی بر هدایت تحصیلی و اولویت‌های پژوهشی دارند. برخی از حوزه‌های تحقیقاتی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هدایت می‌شوند و نتایج آنها برای اهداف نظارتی یا نظامی مورد استفاده قرار گیرند.

دادپور تاکید می‌کند: که پس از اظهارنظرهای سیاسی، واحدهای امنیتی مستقر در دانشگاه شروع به آزار و اذیت و بازجویی از او کردند.

وی با بیان اینکه از او خواسته می‌شد شلوار جین نپوشد و قوانین سختگیرانه مربوط به پوشش اسلامی را رعایت کند، می‌افزاید: من این خواسته را قبول نکردم و آنها هم قراردادم را تمدید نکردند. بلافاصله پس از آن تصمیم گرفتم کشور را ترک کنم.

دادپور می‌گوید: بسیاری از دانشگاهیان استرالیا تصوری از میزان دخالت در دانشگاه‌های ایران ندارند؛ زیرا آنها در اینجا آزادانه فعالیت می‌کنند و به دلیل کمبود اطلاعاتی، میزان محدودیت‌ها در ایران را نمی‌شناسند.

راث نیز بر این باور است که برخی از دانشگاه‌های غرب «ساده لوح» هستند و همکاری و به اشتراک‌گذاری دستاوردهای تحقیقاتی، آسیب‌های جدی ایجاد می‌کند.

توبی والش، دانشمند ارشد موسسه هوش مصنوعی دانشگاه نیوساوت‌ولز است که در لبه فناوری تحقیقات انجام می‌دهد.

وی در گذشته در مورد امکان کمک سهوی دانشگاه‌های استرالیا به کشورهایی که تهدیدی برای امنیت ملی محسوب می‌شوند، اظهار نگرانی کرده است.

والش می‌گوید: به نظر من این یک مساله اخلاقی است. نباید اهداف رژیم‌هایی را پیش ببریم که بر علیه ما اقدام می‌کنند.

این محقق بر این باور است که مشوق‌های نادرست، موجب می‌شود که دانشگاهیان به انتشار تحقیقات، دریافت کمک هزینه و همکاری با دانشگاه‌های خارجی تشویق شوند.

دادپور نیز معتقد است که نیاز به دستورالعمل‌های شفاف و چارچوبی برای همکاری‌های تحقیقاتی اخلاقی احساس می‌شود.

منبع:‌ گاردین