شیفت‌های کاری چرخشی، عامل بیماری‌های خطرناک در انسان

صدای استرالیا– مطالعات نشان دهنده ارتباط شیفت‌های کاری چرخشی با تعدادی از تهدیدات سلامتی است.

کار شیفتی به این معنی است که کسب‌وکارها و سازمان‌ها می‌توانند به صورت ۲۴ ساعته بهره‌وری داشته باشند. این سیستم کاری در ابتدا به منظور محافظت از شهرها و اردوگاه‌ها در برابر حمله حیوانات درنده و دشمنان و بلایای طبیعی ایجاد شد.

از زمان انقلاب صنعتی و اختراع نور مصنوعی، امور تولید، خدمات و بخش خرده فروشگاهی نیز از سیستم کار شیفتی به منظور افزایش بهره‌وری و سودآوری و ارایه خدمات درمانی و اورژانس بی‌وقفه استفاده کرد.

نزدیک به ۲۰ درصد نیروی کار کنونی به صورت شیفتی کار می‌کنند و از این میان، ۲۵ تا ۳۰ درصد، شب‌کار هستند.

اما کار کردن، آن هم در زمانی که انسان باید در خواب و استراحت باشد، فیزیولوژی طبیعی را دچار اختلال می‌کند.

سرطان، حمله قلبی و دیابت

پیش از دهه ۱۹۹۰، اطلاعات کمی در مورد آثار کار شیفتی روی سلامت در دسترس بود.

اما پس از آن، یک مطالعه مهم با استفاده از داده‌های بالینی مربوط به اواسط دهه ۹۰، نشان داد که پرستارانی که شب‌کار هستند، با افزایش ریسک ابتلا به سرطان پستان مواجهند و این ریسک با بیشتر شدن سال‌های اشتغال به شب‌کاری، افزایش پیدا می‌کند.

این مطالعه و مطالعات دیگر، منجر به این شد که نهاد بین‌المللی تحقیقات درباره سرطان، در سال ۲۰۰۷ اعلام کند که شیفت‌کاری شبانه باید به عنوان «احتمالا سرطان‌زا برای انسان» (گروه ۲A) طبقه‌بندی شود. به این معنی که متخصصان احتمال افزایش خطر سرطان برای افراد شب‌کار را بالاتر می‌دانند. این موضوع در سال ۲۰۱۹ تایید شد.

از آن زمان به بعد، تحقیقات بیشتر نشان داده که کار شیفتی، به ویژه شیفت‌های کاری چرخشی، ریسک ابتلا به بیماری قلبی، چاقی و دیابت نوع ۲، زوال عقل و در کل مرگ زودرس را افزایش می‌دهد.

کاهش هوشیاری و ریسک بالاتر بروز حوادث و تصادفات از دیگر تبعات مرتبط با شیفت‌های کاری چرخشی است.

دلیل افزایش ریسک

شواهد متعدد نشان دهنده اختلال ساعت زیستی انسان به دلیل فعال یا بیدار ماندن در زمان خواب و استراحت شبانه است.

موجودات زنده در فرایند تکامل – از باکتری و گیاه تا به انسان- رفته رفته به ساعت زیستی مجهز شدند تا بتواند فرایند‌های جسمی خود را در محیطی که در طول روز تغییر می‌کند، بهینه کنند.

در نتیجه، تقریبا تمامی جنبه‌های رفتاری، فیزیولوژی و متابولیسم به صورت موزون تنظیم می‌شود تا با این تغییرات روزانه منطبق شوند.

برای مثال، قدرت عضلانی، سیستم ایمنی و کارکرد شناختی ما در طول روز و در زمانی که بدن در حال جذب و ذخیره‌سازی مواد مغذی از غذاست، در سطح بالاتری قرار دارد. در طول شب، وقتی که بدن شروع به استفاده از مواد مغذی ذخیره شده می‌کند، این عملکردها کاهش می‌یابد.

ساعت زیستی تقریبا در تمامی سلول‌ها و اورگانیسم‌ها وجود دارد. ساعت زیستی مرکزی در مغز قرار دارد که به نوعی رهبر ارکستر هماهنگ‌سازی تمامی ساعت های زیستی است و خود با نور محیطی روز هماهنگ می‌شود.

حال اگر این ساعت‌های زیستی از منابع دیگری مثل غذا خوردن در شب ورودی دریافت کنند، یا اگر رهبر ارکستر با چیزی مثل نور در طول شب، دچار اختلال شود، کل هماهنگی ارکستر از بین می‌رود.

این وضعیت منجر به افزایش وزن‌گیری، دیابت نوع ۲، افزایش فشار خون و اختلال سیستم ایمنی می‌شود. حتی مشاهده شده که وجود نور اندک در اتاق خواب، مانند نور صفحه تلویزیون نیز این وضعیت را به وجود می‌آورد.

در مطالعات با استفاده از مدل‌های حیوانی، مشخص شد که از دست رفتن این هماهنگی منجر به افزایش احتمال ابتلا به سرطان سینه و رشد سریع‌تر تومور می‌شود. همچنین علائم بیماری آلزایمر در مطالعات روی موش‌ها تشدید شد.

چرا اختلال ساعت زیستی این همه زیان‌بار است

برای این مساله توضیح ساده‌ای وجود ندارد و احتمالا عوامل متعددی در آن دخیل است.

مانند مدل‌های حیوانی، اختلال در فیزیولوژی سازماندهی شده ناشی از نور در شب یا تغذیه در زمان نامناسب، عملکرد طبیعی اندام‌ها، به ویژه ظرفیت ذخیره و استفاده از مواد مغذی در طول روز را مختل می کند.

اختلال ساعت زیستی همچنین با اختلال در سیستم عصبی خودمختار مرتبط است که عملکردهای اساسی ما مانند تنفس یا تپش قلب را تنظیم می‌کند. این امر بر ارتباط بین مغز و بافت‌های اطراف و عملکرد مناسب آنها تأثیر می‌گذارد.

در نهایت اینکه شبیه سازی شیفت کاری در انسان نشان دهنده تاثیر منفی بر سیستم ایمنی بدن بوده است که منجر به افزایش خطر شیوع بیماری‌های ویروسی در بین کارگران شیفتی، به ویژه کووید-۱۹ می‌شود و ضمنا می‌تواند در پیشرفت سرطان نقش داشته باشد.

در مجموع می‌توان گفت که این مساله منجر به افزایش جهانی استعداد ابتلا به چندین بیماری، از جمله سرطان، دیابت و بیماری قلبی می‌شود.

ساعت زیستی همچنین نقش مهمی در اثربخشی بیشتر داروها از جمله شیمی درمانی سرطان دارد و ریتم شبانه روزی پایدار بر پاسخ به درمان تأثیر می‌گذارد.

راه حل چیست؟

اولین گام باید محدود کردن شیفت کاری چرخشی تا حد امکان باشد. افراد می‌توانند تا حدی با کار در زمان «نادرست» سازگار شوند، اما سازگار شدن با برنامه‌هایی که دائماً تغییر می‌کنند غیرممکن است.

آزمایش‌های متعدد نشان داده‌اند که نور هوشیاری را در طول شب افزایش می‌دهد و با تغییر فاز ساعت زیستی به ارگانیسم‌ها کمک می‌کند تا با کار شبانه سازگار شوند. با این حال، تأثیر بلندمدت آن بر سلامت هنوز مشخص نیست.

کنترل و محدود کردن زمانی که افراد در طی آن غذا می‌خورند (به عنوان مثال ده ساعت در روز و نخوردن در طول شب) روش مناسبی است که می‌تواند برای سلامت قلب و متابولیسم مفید باشد و به نظر می‌رسد با کار شیفتی سازگار است. به‌کارگیری این روش در مطالعات با مدل حیوانی، رشد تومور را در سرطان پستان کاهش داده است.

با این حال، هیچ راه حل بهینه‌ای وجود ندارد. یک رویکرد معقول، محدود کردن کار شیفتی به خدمات ضروری (مانند بیمارستان، خدمات اورژانس و غیره) و معکوس کردن روند جهانی و کاهش مشاغل شیفتی در جهت دستیابی به سلامت عمومی است.

منبع: ۷ نیوز